Η διαχρονικοτητα της κλασικης λογοτεχνιας

Ο Κ. Σ. μας μιλάει για την αξία των κλασικών αριστουργημάτων…

 

Lev-Grigoryevich-Solovyev, The Magic Lantern

 

 

Η επιστροφή στην κλασική λογοτεχνία είναι σαν την επιστροφή στο σπίτι.

 

Ο ορισμός της κλασικής λογοτεχνίας είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, με πολλούς φιλόλογους, συγγραφείς και βιβλιόφιλους να διαφωνούν για το τι ακριβώς καθιστά ένα βιβλίο κλασικό. Από μία “αντικειμενική” άποψη (όσο μπορεί να υπάρχει αντικειμενικότητα στην τέχνη) κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι, διαβάζοντας τους κλασικούς συγγραφείς, ξέρεις ότι διαβάζεις κάτι αδιαμφισβήτητα καλό, κάτι το οποίο έχει κρίνει ο χρόνος και που οι αναγνώστες ανά τον κόσμο το έχουν αναγάγει σε αριστούργημα.  Επιπλέον, η κλασική λογοτεχνία μας βοηθά να κατανοήσουμε την εξέλιξη της λογοτεχνίας ως Τέχνης και συνεπώς να τοποθετήσουμε σε ένα κριτικό και εξελικτικό πλαίσιο τη σύγχρονη λογοτεχνία.

 

Η κλασική λογοτεχνία, δοκιμασμένη στο χρόνο, ώριμη και μεστή, γήινη και αιθέρια, έχει μία διαχρονικότητα σχεδόν ιερή. Είναι άξιο θαυμασμού πώς οι μεγάλοι συγγραφείς διεισδύουν μέσα από τα γραπτά τους βαθιά στον ανθρώπινο ψυχισμό, παρουσιάζοντας έμμεσα φιλοσοφικά και ηθικά ζητήματα της εποχής τους, που τελικά κρίνονται επίκαιρα μέχρι και σήμερα. Όλα αυτά βέβαια γίνονται με μία αξιοπρόσεκτη τέχνη και όχι με αστείες εκλαϊκεύσεις και εύκολους αφορισμούς. Πρόκειται για ένα είδος τέχνης που στις μέρες μας δύσκολα συναντάται, ή και να υπάρχει, είναι δύσκολο να αναδειχθεί για διάφορους λόγους.

 

Άκουσα πρόσφατα έναν Έλληνα συγγραφέα να λέει, αναφερόμενος στους Τολστόι και Ντοστογιέφσκι, ότι ο Θεός τους ψιθύριζε στο αυτί τι να γράψουν (μία φράση τόσο κοινότοπη πλέον που ακούγεται για όλες τις μορφές τέχνης και για όλους τους μεγάλους καλλιτέχνες). Σκέφτηκα ότι αυτό που ισχύει είναι μάλλον το αντίστροφο: είναι οι μεγάλοι καλλιτέχνες που μέσα από τα έργα τους ψιθυρίζουν σε εμάς τα μυστικά και τις κρυφές αλήθειες του γίγνεσθαι. Κρατώντας ένα μικρό λυχνάρι φωτίζουν το σπήλαιο του πνεύματός μας κι έπειτα μας το αφήνουν δανεικό, να το κρατήσουμε εμείς κι άλλο μέσα μας μέχρι να γίνουμε πληρέστεροι και τότε μόνο, έχοντας αγγίξει την αλήθεια του έσω μας (άρα και της ανθρωπότητας), έστω και μια σπιθαμή περισσότερο, μας επιτρέπουν να μεταλαμπαδεύσουμε θραύσματα της ψυχής του κόσμου σε άλλους.

 

Γι’ αυτούς που σκοπός της τέχνης δεν είναι απλά η διασκέδαση, η κλασική λογοτεχνία έχει πολλά να προσφέρει. Κάθε λέξη έχει το βάρος και την ουσία που θα δημιουργήσει τη σοφία της πρότασης, που με τη σειρά της θα δημιουργήσει την αλήθεια της Τέχνης. Πρέπει, επίσης, να προσθέσω ότι η ζεστασιά της κλασικής λογοτεχνίας είναι η καλύτερη παρηγοριά, σαν τον καλό φίλο που έχει πάντοτε κάτι να μας πει και πάντα μας ακούει. Γιατί αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της μεγάλης Τέχνης, άρα και της καλής λογοτεχνίας: όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι μαζί της, πραγματοποιείται ένας διάλογος ανάμεσα στο έργο του λογοτέχνη και στον αναγνώστη τον ίδιο, ένας διάλογος που ελάχιστοι τον ακούνε αρχικά,  μιας και φτάνει μόνο στα αυτιά της ψυχής. Φωλιάζει εκεί και όποτε τον χρειαζόμαστε φυσάει σαν αέρας προς τα έξω: σε δύσκολες στιγμές, σε στιγμές ευτυχισμένες, δημιουργίας, ανάγκης, έκφρασης, βοήθειας.

 

Η κλασική λογοτεχνία είναι εκείνο το ρυάκι, δίπλα στο οποίο ξαπλώνουμε για να ακούσουμε την ψυχή μας. Η κλασική λογοτεχνία είναι σαν την επιστροφή στο σπίτι, ο Οδυσσέας που ξαναγεννήθηκε Οδυσσέας επιστρέφοντας στο σπίτι.